ĐẠI SỨ PALESTINE TẠI VIỆT NAM: "TRỜI ƠI, SỐ PHẬN NÀO ĐÃ ĐƯA TA ĐẾN ĐÂY" VÀ "40 NĂM VIỆT NAM PHÁT TRIỂN KHIẾN CHÚNG TÔI PHẢI NGẢ MŨ"

Sau 40 năm, sự phát triển của Việt Nam khiến cho chúng tôi phải ngả mũ.

Chiều tối hôm ấy, ở căng tin của nhà trường, lần đầu tiên tôi biết đến món "cơm luộc" - tôi gọi như vậy vì ở Palestine, khi nấu cơm, chúng tôi thường cho thêm một chút gia vị cho đậm đà.

Những năm 80 của thế kỷ trước, tôi đến Việt Nam lần đầu tiên. Đó là chuyến đi mà tôi mong đợi từ lâu, vì từ khi mới 11 - 12 tuổi, tôi đã có tình cảm với Việt Nam.

Việt Nam là một quốc gia thu hút sự quan tâm của nhiều dân tộc trên thế giới, đặc biệt là dân tộc Palestine chúng tôi. Khi nhìn thấy những hình ảnh Việt Nam, chúng tôi thấy có rất nhiều sự tương đồng vì Palestine cũng là nạn nhân của sự chiếm đóng. Còn Việt Nam là nạn nhân của sự can thiệp từ bên ngoài.

Ở Palestine, nhiều người thấy gần gũi, có tình cảm với Việt Nam vì sự nghiệp giải phóng dân tộc chính nghĩa. Cá nhân tôi thì quan tâm đến tinh thần yêu nước của người Việt Nam cũng như tinh thần đoàn kết đã giúp Việt Nam thắng lợi.

Nhưng nếu chỉ đọc qua tài liệu, sách báo mà không sống ở trong lòng Việt Nam thì chắc chắn không thể hiểu hết được. Vì vậy, năm 1980, tôi, lúc đó là một chàng trai 19 tuổi, quyết định đến Việt Nam học tập.

Đại sứ Palestine Saadi Salama theo học Đại học Tổng hợp Hà Nội hồi những năm 1980. Ảnh: NVCC

Vào thời điểm đó, để đến Hà Nội, chúng tôi bay từ Damacus ở Syria, qua đảo Síp, sau đó thì bay đến Moscow. Từ Moscow, tôi đến Hà Nội vào buổi trưa.

Ở sân bay Nội Bài, những nụ cười của nhân viên cửa khẩu là tín hiệu cho thấy chúng tôi được chào đón.

Tôi về ký túc xá bằng chiếc xe com-măng-ca mà Đại học Tổng hợp cử đến. Qua cửa xe, tôi nhìn thấy nhiều người Việt Nam đang làm việc trên các ruộng lúa, và điều ngạc nhiên là tất cả đều mặc quần áo giống nhau, phụ nữ mặc quần đen xắn cao và đội nón. Nam giới thì mặc áo kaki và đội mũ cối.

Đường về Hà Nội phải đi qua phía Nam Đông Anh và qua cầu Đuống. Nhưng cầu Đuống lúc này đang bị hỏng nên các phương tiện phải di chuyển qua một chiếc cầu tạm chỉ có một làn đường. Chúng tôi phải chờ cho làn xe đối diện đi hết mới có thể qua cầu. Các phương tiện phải tuân theo chỉ dẫn của 2 nhân viên trên cầu, khi nào miếng vải nhỏ trong tay họ được phất lên mới được qua cầu. Đó là lần đầu tiên tôi được chứng kiến việc người ta chỉ huy giao thông ở một chiếc cầu chỉ có một làn. Trên đường đi, vì có rất nhiều xe đạp và xe công nông nên chúng tôi phải mất 2 tiếng rưỡi mới về đến trường.

Hà Nội đón tôi bằng thời tiết nồm ẩm đặc trưng, điều trái ngược với Palestine. Lần đầu tiên trải nghiệm khí hậu của nơi nhiệt đới nóng ẩm, tôi bước vào phòng ký túc, bật chiếc quạt treo trên trần nhà nhưng không có điện.

Quá khát nước, tôi liền vào nhà tắm, định uống nước thẳng từ vòi thì có một người đàn ông lớn tuổi tiến đến. Ông nói bằng tiếng Việt nên tôi không hiểu, nhưng qua cử chỉ của ông, tôi hiểu là ông đang muốn ngăn tôi. Ông ra dấu cho tôi đi theo, rót nước từ phích ra một chiếc chén nhỏ và mời tôi. Sau này tôi mới biết đó là trà nóng. Nhưng vì đang cảm thấy quá nóng, tôi đành cám ơn và từ chối.

Sau này, ông trở thành một người rất gần gũi với tôi và tôi rất kính trọng. Đó là giáo sư Lương Văn Đang, tác giả của nhiều cuốn sách về thành ngữ, tục ngữ Việt Nam. Trong 4 năm tôi học ở trường Tổng hợp, ông đã quan tâm, giúp đỡ tôi rất nhiều. Sau này, trên mỗi bước thành công của tôi, tôi luôn thấy bóng dáng ông trong đó.

Trở lại với ngày đầu tiên ở Việt Nam, may mắn sao, tôi gặp một sinh viên người Ba Lan có thể nói tiếng Anh. Cậu ấy đưa cho tôi một chai nước và giải thích cho tôi về "lộ trình" uống nước ở Việt Nam: trước hết, phải đun nước sôi, dùng phễu và bông gòn lọc nước cho vào chai, để nguội rồi mới uống. Ôi! Quả là một con đường dài!

Liên tiếp gặp những điều bất ngờ ngoài tưởng tượng lúc còn ở nhà, buổi chiều hôm ấy, đứng trước khu ký túc xá ở Hà Nội, tôi đã tự nhủ thầm: "Trời ơi, số phận nào đã đưa ta đến đây"?

Đại sứ Palestine Saadi Salama hồi những năm 1980. Ảnh: NVCC

Nhưng những điều bất ngờ vẫn chưa dừng lại. Chiều tối hôm ấy, ở căng tin của nhà trường, lần đầu tiên tôi biết đến món "cơm luộc" - tôi gọi như vậy vì ở Palestine, khi nấu cơm, chúng tôi thường cho thêm một chút gia vị cho đậm đà, chứ không ăn cơm trắng đơn thuần như ở Việt Nam. Có thêm một bát canh, mà lúc đó vì không biết nên tôi tưởng là soup, và có thịt, nhưng mùi vị rất lạ. Tôi đậy lồng bàn lại và quay về phòng.

May sao, anh bạn người Ba Lan lúc trước cho tôi một miếng bánh mì và một chút phô-mai.

Đến 6 giờ tối thì bắt đầu có điện nhưng chỉ 2 tiếng sau, điện lại bị cắt. Tôi cố gắng ngủ, sau một chuyến bay dài. Đến khoảng 4 giờ sáng, tôi thức dậy và nghe tiếng còi tàu vào Hà Nội. Sau đó là tiếng loa phát thanh "Đây là Đài Tiếng nói Việt Nam, phát thanh từ Hà Nội, thủ đô nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam".

Qua một đêm "sóng gió", tôi đến lớp học buổi đầu tiên với đầy những nốt muỗi đốt trên người do chưa học được thói quen mắc màn khi đi ngủ. Lớp có nhiều du học sinh đến từ Tiệp Khắc, Hungary, Bungary. Tôi còn nhớ cô giáo đứng lớp hôm đó là cô Lê Thanh, người Hà Tĩnh, một người phụ nữ Việt Nam rất phúc hậu.

Những ngày đầu ở Việt Nam của tôi đã diễn ra như vậy. Bên cạnh việc làm quen thêm với những người bạn, những thầy cô giáo tuyệt vời, thì ẩm thực và cuộc sống ở Việt Nam vẫn đầy những "bất ngờ" không dễ chịu. Tôi vẫn chưa thể quen được với mùi nước mắm, mùi khói than ám vào thức ăn, những buổi mất điện kéo dài giữa thời tiết oi nồm bí bức.

Có lúc, tôi đã nghĩ đến việc liệu mình sẽ tiếp tục hay quay về. Nếu trở về, môi trường ở Palestine rất tốt, sau khi tốt nghiệp, tôi có thể trở thành một nhà báo hoặc một luật sư.

Nhưng sự đam mê và tò mò về một quốc gia còn nghèo đói nhưng đã chiến thắng vẻ vang chống lại một siêu cường khiến tôi tìm đến Việt Nam. Việc đến Việt Nam là sự lựa chọn của chính tôi, chứ không phải ai bắt ép. Chính vì vậy, tôi đã nghĩ, nếu bỏ cuộc, tức là mình đã chấp nhận thất bại. Và nếu chấp nhận thất bại dễ dàng như thế, thất bại sẽ trở thành thói quen, lối sống của mình. Vì vậy tôi đã quyết định ở lại, đối phó với mọi khó khăn. Tôi luôn nghĩ rằng, nếu cuộc sống dễ dàng, thì chẳng có ý nghĩa gì cả. Nếu có thử thách và chúng ta vượt qua những khó khăn thì cuộc đời đó mới có giá trị.

Tôi bắt đầu tìm cách giải quyết các vấn đề của cuộc sống. Tôi tìm được một cửa hàng của Liên Xô ở Kim Liên bán đồ cho người Nga và một số nước xã hội chủ nghĩa. Tôi vào đó mua đồ hộp và một số thực phẩm khác.

Đến cuối năm thời tiết Hà Nội mát mẻ hơn, cuộc sống bắt đầu dễ dàng hơn. Sau gần 3 - 4 tháng tôi đã có thể giao tiếp với người Việt Nam, càng cảm thấy yêu Việt Nam và "nhập gia tùy tục". Tôi rán trứng với muối, thay cho nước mắm, tôi chuẩn bị nhiều chai thủy tinh để đựng nước lọc, cứ khoảng 5 chai thì có thể đủ cho 2 ngày.

Còn bánh mì, tôi tìm được một hàng trên phố Bà Triệu, gần trụ sở Đoàn Thanh niên. Cô chủ hàng bánh chỉ bán từ 10 đến 11 giờ, nếu không đến kịp thì sẽ không còn bánh. Nên hôm nào đi học không kịp qua thì tôi lại nhờ ai đó đi qua mua hộ.

Tôi cũng dần dần quen với ẩm thực Việt Nam. Một lần, tôi có việc đi đâu về và rất đói. Như mọi khi, suất cơm đã được để trên bàn, tôi thấy "cơm luộc" với canh mướp. Đó là bữa ăn Việt Nam đầu tiên mà tôi ăn trọn vẹn, và đến bây giờ thỉnh thoảng nghĩ lại, tôi vẫn thèm.

Thú vị nhất là khi tôi thử món phở lần đầu, ở phố Bát Sứ.

Một người bạn Palestine rủ tôi, nhưng hóa ra là mang tôi đi "ngụy trang" để gặp bạn gái. Ngày xưa ở Việt Nam nếu đi gặp bạn gái mà đi một mình thì bị "lộ" hết cho nên cậu ấy rủ tôi đi cùng. Đến nơi tôi mới biết có cả bạn gái cậu ấy đi cùng. Đó là lần đầu tiên tôi ăn món phở gà, rất là ngon!

Một điều ngạc nhiên ở Hà Nội là đi đâu cũng đọc thấy các biển hiệu "Cơm - Phở". Đầu tiên, tôi nghĩ đấy là một tập đoàn rất là lớn, có đại lý khắp nơi ở Việt Nam. Sau đó tôi mới phát hiện đó là các món ăn bình dân của Việt Nam, chứ ngày đó không có nhiều món ngon như bây giờ.

Tôi đã gắn bó với Việt Nam 40 năm, từ thời kỳ bao cấp, đổi mới và hiện đại, dưới nhiều vai trò khác nhau: sinh viên du học, nhà ngoại giao và một Đại sứ. Tôi đã gắn bó với Việt Nam ở thời điểm khó khăn nhất, cho đến giờ Việt Nam đứng thứ hai thế giới về xuất khẩu gạo, là quốc gia xuất khẩu nhiều thủy hải sản, nông sản hàng đầu thế giới như cà phê, hạt điều…

Năm 1980, ở Hà Nội nhà cao nhất không quá 5 tầng, còn giờ có thể nhìn thấy Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh đã có nhiều toà nhà cao nhất nhì Đông Nam Á.

Sau 40 năm, sự phát triển của Việt Nam khiến cho chúng tôi phải ngả mũ.