Tìm hiểu hai chiến khu - nơi đầu não của cách mạng Thừa Thiên - Huế

Chiến khu Dương Hòa nằm về phía Tây Nam của thành phố Huế, được đặt tên là Nam Phương (chiến khu phía Nam của tỉnh). Chiến khu có các cơ quan của huyện Hương Thủy, Phú Vang và tiểu đoàn 18, do đồng chí Trần Quý Hai - Chính ủy Trung đoàn Trần Cao Vân trực tiếp chỉ huy hoạt động ở ba huyện phía Nam.

Ðầu của chiến khu gối vào dải Trường Sơn hùng vĩ, chân được nhánh sông Tà Trạch của đầu nguồn sông Hương hiền hòa và trong xanh ôm ấp, che chở tạo cảnh nên thơ và trù phú. Phía Bắc và phía Ðông có xã Hương Hồ và xã Thủy Bằng là cửa ngõ của chiến khu. Dương Hòa cũng là ngã ba đường đi vào Nam ra Bắc, nên trong hai cuộc kháng chiến thần thánh, nơi đây đã từng đón tiếp nhiều đoàn cán bộ của Ðảng và Chính phủ dừng chân nghỉ ngơi và thăm viếng, như các đoàn của đồng chí Lê Duẩn, đồng chí Phạm Văn Ðồng, đồng chí Phạm Hùng, đồng chí Lê Ðức Thọ.... Ðịa phận chiến khu có nhiều danh lam thắng cảnh nổi tiếng như: núi Kim Phụng, lăng Minh Mạng, lăng Gia Long...... cũng là nơi nghỉ chân qua đêm lý tưởng của cán bộ, bộ đội lên chiến khu.

Hòa Mỹ thuộc xã Phong Mỹ, huyện Phong Ðiền ngày nay. Xã Phong Mỹ vào cuối năm 1946 dân cư thưa thớt, đời sống vô vùng khó khăn, thiếu thốn, đường giao thông đi lại khó khăn, trở thành ốc đảo, tách rời với chung quanh. Về địa hình, Hòa Mỹ là một vùng núi rừng, khe suối rộng lớn, có lợi thế, dựa lưng vào dãy Trường Sơn, khả năng bảo toàn, che dấu lực lượng, phát triển, xây dựng lực lượng cách mạng rất tốt, có đủ các yếu tố về địa thế của một chiến khu cách mạng. Bởi vậy, Tỉnh uỷ Thừa Thiên đã chọn Hòa Mỹ làm chiến khu cách mạng của tỉnh Thừa Thiên trong buổi đầu kháng chiến chống thực dân Pháp.

Sau khi mặt trận Huế bị vỡ, dần dần chiến khu Hòa Mỹ được củng cố, bố phòng, phân ranh, phân tuyến. Bộ phận tiền phương của trung đoàn Trần Cao Vân về đóng tại đây. Chiến khu Hòa Mỹ phân ra từ tiểu chiến khu 1 (CK 1) đến tiểu chiến khu 7 (CK 7) mỗi tiểu chiến khu có một đơn vị đóng, cụ thể chiến khu 1 là đơn vị vũ trang, tương tự các chiến khu khác là Tỉnh ủy, Ủy ban kháng chiến, Bệnh viện, Công an. . .. mỗi chiến khu cách nhau khoảng 1 giờ 30 phút đi bộ, song được liên kết chặt chẽ với nhau qua công tác giao thông liên lạc.

Thanh Mai